STARGARD
(Stargard)
Miasto powiatowe położone 35 km na południowy-wschód od Szczecina. Niezaprzeczalny klejnot Pomorza.
            Kolegiata Najświętszej Marii Panny - Królowej Świata - z XIII-XIV, XVII w. jest  najcenniejszym zabytkiem na Pomorzu Zachodnim.
            Polecam podziwianie widoków z trzech kondygnacji wieży udostępnionej dla zwiedzających.
            Kamieniczka gotycka (Dom Protzena, Stary Dom) z XV,  XVI w. Po zniszczeniach w 1945 r. odbudowana w latach 1955-1959. Aktualnie znajduje się w niej Szkoła Muzyczna.
            Ratusz z lat 1250 – 1280. Ratusz był wielokrotnie przebudowywany. Ok. 1569 r. fasada zachodnia otrzymała piękny późnogotycki szczyt z maswerkową dekoracją. Po zniszczeniach wojennych budynek odbudowany w latach 1948-61.
            Odwach z 1720 r. Pierwotnie służył jako główna wartownia wojsk królewskich. Dwie kondygnacje przykryte dachem polskim łamanym. Frontowa część fasady posiada trójarkadowy podcień, przechodzący w loggię, wspartą na czterech filarach.
            Baszta Jeńców (Baszta Kowalska) wysokości 13 m,  zbudowana w XIV/XV w. Pieczę nad basztą sprawował cech kowalski.
            Basteja została zbudowana w XV w. jako wzmocnienie Baszty Tkaczy, jako element fortyfikacji miejskich wysunięta była przed lico murów obronnych. Obecnie znajduje się w niej oddział stargardzkiego Muzeum Miejskiego.
            Baszta Tkaczy (Lodowa, Wieża Sukienników) wysokości 31 m, zbudowana w 1450 r. i przebudowana w 1539 r. przez cech tkaczy. Składa się z ośmiu pięter oraz lochu więziennego.
            Mury obronne, dolna część muru (szer. 1,5 m, wys. ok. 7,5 m) zbudowana jest z głazów narzutowych, pochodzi z końca XIII w., górna część wykonana z cegły na początku XV w. W murach osadzone są cztery bramy: Pyrzycka, Świętojańska, Młyńska, Wałowa. Długość murów wynosiła 2260 m. Do dnia dzisiejszego pozostało około 1040 m długości.
            Brama Pyrzycka z XIII w., rozbudowana w XV w. Strzegła ona wjazdu do miasta od strony Pyrzyc.
            Dom Klecanów, kamienica mieszczańska z XV w.  jako oficyna spełniająca role magazynu. W XVI w. przebudowana na potrzeby mieszkalne  najzamożniejszego rodu kupieckiego w Stargardzie. Zniszczeniu uległ w 1945 r. Odbudowany w latach 1969 - 1975 r. Obecnie budynek Biblioteki Miejskiej.
            Kościół Świętego Ducha z XIX w. , neogotycki.
            Baszta Morze Czerwone zbudowana w 1513 r. w stylu romańskim, 34 m wysokości. W 1868 r. przebito pod nią przejście. Najokazalsza baszta miejska w Polsce. Jej nazwa prawdopodobnie pochodzi od „morza krwi” przelanego podczas obrony miasta w czasie wojny trzydziestoletniej.
            Wieża ciśnień z 1896 - 97 r., neogotycka, wysokości 65 m, bogato zdobiona elewacja. Rzadki, tej klasy, zabytek techniki XIX w.
            Cerkiew św. św. Piotra i Pawła z 1889/90 r., neogotycka.
            Arsenał (zbrojownia) z XV w., zbudowany z cegły, służył jako magazyn i miejsce produkcji broni używanej przez mieszczan do obrony Stargardu, później mieściła się tu mennica, a w XIX w. – więzienie, od pocz. XX w. - w ruinie.
            Brama Świętojańska z XV w., strzegła wjazdu do miasta od strony Szczecina. Rozebrana w 1842 r. W II poł. XIX w. na miejscu bramy wybudowano ostrołukowy tunel, łączący Stare Miasto z centrum.
            Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela  z k. XII, XV w., późnogotycki, halowy, zbudowany z cegły. Strzelisty hełm wieży (łączna wys. 99 m) pochodzi z lat 1892/93.
            Brama Młyńska (Portowa), unikat w skali europejskiej, dwukondygnacyjna budowla z cegły o dwóch ośmiobocznych wieżach o wysokości 28 m. Powstała w początku XV w. Pełniąc role obronną zamykała drogę wodną do stargardzkiego portu. Pod łukowatym przejściem przepływa rozgałęzienie Iny (Kanał Młyński).
            Baszta Białogłówka z I poł. XV  w., 30 m wysokości.   Podstawa budowli o kształcie kwadratu przechodzi w wyższych partiach w cylinder. Nazwa pochodzi od koloru stożka lub, jak chce legenda, od broniących jej białogłów.
            Brama Wałowa została z I poł. XV w. Pełniła funkcje obronną. Strzegła miasto od strony traktu prowadzącego z Gdańska do Białogardu.
            Arsenał z XV w. służył jako magazyn i miejsce produkcji broni używanej przez mieszczan do obrony Stargardu. Później mieściła się tu mennica, w XIX w. - więzienie. Po zniszczeniach wojennych odbudowany w latach 1974 – 1977.
            Krzyż pokutny wykonany z jednej płyty wapienia gotlandzkiego. Wysokość 2,76 m. Postawiony w miejscu śmierci Hansa Billeke. Jest największym krzyżem pokutnym w Polsce. Inskrypcja brzmi: „W roku 1542 zabity Hans Billeke przez Lorenza Madera żelaznym łomem (drągiem), jego matki siostrzeniec".
            Międzynarodowy Cmentarz Wojenny przy ul. Reymonta. Cmentarz został założony w 1914 r. Pochowano na nim 95 jeńców zmarłych w czasie I wojny światowej, głównie Rosjan, ale także Serbów, Rumunów i Portugalczyków.
            Pochowano tutaj również jeńców różnych narodowości z okresu II wojny światowej, przebywających w Stalagu IID Stargard oraz Oflagu II C Woldenberg (Dobiegniew) (369 jeńców, w tym: 56 polskich, 68 francuskich, 13 marokańskich, 7 angielskich, 22 włoskich, 15 belgijskich, 55 jugosłowiańskich,132 radzieckich, 1 holenderski). Około 1950 r. część zwłok jeńców została ekshumowana przez rodziny do Anglii, Francji i Włoch. Po wojnie chowano tutaj żołnierzy radzieckich, których groby były rozproszone na terenie powiatów stargardzkiego, choszczeńskiego i pyrzyckiego. Obecnie spoczywa tu ok. 5000 żołnierzy.