PSZCZELNIK - POMNIK LOTNIKÓW LITEWSKICH
(Kuhdamm)
Powiat myśliborski, Gm. Myślibórz.
Wieś położona 8 km na południe od Myśliborza.
W lesie koło wsi Pszczelnik po lewej stronie drogi nr 23 z Myśliborza do Dębna znajduje się pomnik poświecony dwom litewskim lotnikom, którzy w nocy 17 lipca 1933 r. zginęli tutaj w katastrofie lotniczej podczas lotu z Nowego Jorku do Kowna. Pomnik poświęcony pamięci Stapasa Dariusa i Stasyasa Girenasa został odsłonięty trzy lata po katastrofie - 17 lipca 1936 r. w miejscu, gdzie rozbił się ich samolot „Lituanica”. Przez kilka lat opiekowali się nim Litewscy dyplomaci, potem został zapomniany, a po wojnie – zdewastowany. Upamiętnienie składa się z pomnika w formie krzyża, drewnianego słupa z kapliczką i granitowego obelisku (powstał w 1995 r.) z napisami w czterech językach. Rząd litewski jeszcze przed wojną wykupił na okres 99 lat obszar katastrofy – koło o średnicy 10 m, by wznieść pomnik w miejscu tragicznego wypadku. Ponownie odrestaurowano go w 1983 r., 50 lat po katastrofie. Prowadzą tutaj leśne drogi oznaczone drogowskazami. Jest to obiekt zabytkowy - nr rej. A-94 z 13.03.2002 r.
Piloci byli litewskimi emigrantami w USA. Obaj służyli w amerykańskiej armii, Girenas służył w lotnictwie amerykańskim a Darius ukończył kurs pilotażu na Litwie. Potem byli zatrudnieni w lotnictwie cywilnym w USA. Aby zrealizować pomysł rozsławienia na całym świecie mało znanej Litwy podjęli się bardzo ryzykownego przedsięwzięcia przelotu trasy o długości ponad 7 tys. km przez Atlantyk bez międzylądowania. Przy finansowym wsparciu emigrantów litewskich w 1932 r. zakupili samolot Bellanca CH-300 Pacemaker. Przygotowana do lotu „Lituanica” zabrała dużą ilość paliwa jednak nie została wyposażona w radio. Lotnicy wystartowali 15 lipca 1933 r. o godzinie 6:24. Po ponad 37 godzinach lotu i po przebyciu 6411 km samolot rozbił się. Od Kowna, gdzie ok. 25 tys. osób czekało na triumfalny przylot bohaterów, dzieliło ich zaledwie 650 km. Przyjmuje się, przyczyną katastrofy była silna burza lub niedoskonałość techniczna samolotu.
Obaj lotnicy zostali bohaterami Litwy a ich historia jest do dziś bardzo żywa. W 1983 r. nakręcono o nich film, w wielu miastach ulice lub place nazywane są na ich cześć. Ich podobizny zdobią banknot 10-litowy.
Stepas Darius, Stasys Girenas i Lituanica
